Dat veranderen, verliezen, en los ('moeten') laten, pijn doet, doen we onszelf grotendeels aan.
In de meeste gevallen kunnen we prima zonder hetgeen we moeten opgeven. En zijn er alternatieven die ons net zo veel geluk, plezier, genot en voldoening kunnen schenken. Niet zelden zelfs meer.
Het is ons verzet tegen de verandering, en onze overtuiging dat deze een probleem is, die het zwaar maakt. Maar dat willen we niet horen. Want we zijn ervan overtuigd dat we nodig hebben wat we nodig denken te hebben. En ook die overtuiging willen we niet loslaten. Sterker nog, dat is onze grootste angst.We zijn zo gewend geraakt aan het idee van keuzevrijheid (of beknotten we onszelf juist zelf daarin?), onze zin doen en ons doel nastreven, aan controle hebben, dat we geen herinnering meer hebben aan ons vermogen om flexibel en in overgave te zijn. We weten niet meer hoe dat is en overschatten het leed ervan. Bovendien denken we dat we ons geluk en welzijn opgeven, als we ons aanpassen. Aanpassen, en aan 'moeten' passen des te meer, is onze grootste nachtmerrie geworden. Maar dat zit alleen maar in ons hoofd. Want achteraf is het vaak maar half zo erg, of nog minder.
En dat, terwijl aanpassen ons juist evolutionair zo ver gebracht heeft.
Wij mensen hebben zoveel minder nodig dan we denken. Het is het grootste leed aller tijden: al die illusies van behoeftigheid en afhankelijkheid. (Los nog van het feit dat niets in het leven nu eenmaal blijvend is, dat leven verandering is, dat verlies en krimp en tegenslag er ook bij horen, onvermijdelijk zijn en dat verzetten hiertegen een gevecht tegen het leven is, dat je gewoon niet gaat winnen en waarmee je jezelf en in het slechtste geval alles en iedereen om je heen, kapot vecht. En dat volkomen onnodig.)
Door mijn ziekte is mijn leven totaal op zijn kop gezet. Vrijwel alles wat ik graag deed heb ik op moeten geven. Van mijn werk, hobbies en passies, tot bijna alle dagelijkse dingen als muziek luisteren, lezen, uitjes, kletsen met een vriendin. Ik denk dat ik 95% van mijn leven, buiten de basale zelfzorg, heb ingeleverd. Naast het zijn zonder pijn en ander fors lichamelijk leed. En uiteindelijk ook nog het samenwonen, mijn relatie, een eigen inkomen en een deel van mijn onafhankelijkheid en mobiliteit. En ja, inmiddels staat ook de kachel nog maar op 17 en alleen aan in de woonkamer, douche ik nog maar eens per week en was ik af met koud water. Maar daar lig ik onder mijn tweedehands wollen dekens en zit ik met mijn wollen trui van de kringloop over mijn kleren aan, niet wakker van.
De rest ging niet zonder slag of stoot. Ik ben diep en duister gegaan en dat vaak en lang. En heb deuren in geramd van wanhoop. Het hielp geen zier. De ziekte ging door en ik moest aanpassen. En dat steeds meer, en meer, en weer. Want ik kon steeds minder. Ook de nieuwe, 'kleinere' bronnen van vreugde die ik vond (in plaats van een uur een kwartiertje afspreken), moest ik weer inleveren op den duur. Waarna ik weer iets anders vond (vijf minuten bellen), en ook dat weer moest inleveren, tot ik niets anders overhad dan wandelen en het stekken van kamerplantjes. Er waren fases van gedeeltelijk herstel. Zo groot als de blijdschap daarover was, zo intens in het kwadraad was de radeloosheid als ik weer terugviel, tot nog dieper dan voorheen.
Ik kan dus wel stellen dat ik geoefend ben in het onthechten. Ik ben er heel veel mee gevallen. En steeds weer mee opgestaan. Ik heb de fouten gemaakt die erbij horen en daarvan geleerd. Ik durf te zeggen dat ik, wat je noemt, een expert ben (niet te verwarren met kampioen of topscoorder).
En als ervaringsdeskundige wil ik graag een belangrijke conclusie met je delen, die ik na twaalf jaar trek:
Ik kan nog steeds gelukkig zijn. Sterker nog, ik bén gelukkigér.
Dat is toch fantastisch nieuws! Met een fractie van wat ooit mijn leven was. Want ik heb leren leven en gelukkig zijn voorbij al die dingen die ik ooit nodig had. En dat brengt een kracht en vertrouwen en liefde en plezier en genot in je naar boven, allemachtig, dat wil je niet weten, zo mooi en gaaf. Ik heb leren Leven met een hoofdletter L. En ik ben ook nog steeds mezelf. Meer nog. Want ik ben veel meer tot de kern, de essentie van mezelf gekomen. En daarin schuilt een heel ander, een veel dieper en duurzamer geluk, voldoening en vreugde.
Het slechte nieuws: de weg naar het licht gaat nog steeds door de duisternis. Leuk voor mij dat ik bovenstaande nu weet. Maar ieder zal voor zich gewoon de pijn moeten verduren en de lessen moeten leren, om de kunst van het onthechten machtig te worden.
Let op: tenzij je rigoureus kiest om je helemaal over te geven aan de veranderingen die je niet kunt tegenhouden. Dan is het lijden voorbij en de verlichting daar.
Maar anders zal je lijden. Dat doe ik ook nog steeds regelmatig (ik heb de verlichting nog niet bereikt ;)). Maar ik stap er ook telkens weer uit en hervind iets écht goeds en waardevols. Altijd.
Sommigen zullen dat lijden hun hele leven blijven doen. Omdat ze weigeren zich aan te passen en open te stellen voor het geluk dat schuilt in nieuwe mogelijkheden. Zij die blijven kijken naar de deur die dicht is gevallen, zullen nooit een nieuwe deur doorgaan. Ze zullen hun leven eindigen in het nauwe gangetje tussen de ene en de andere mooie wereld.
Goddank voor mij, ben ik iemand die de kracht en levenslust heeft om verder te gaan. Hoewel ik me vaak ook nog te lang en verbeten verzet. Ik ben nog altijd geen goede loslater. Maar wat ben ik blij dat ik in elk geval zover ben, om uiteindelijk toch steeds weer, desnoods tegen alle 'normaliteiten' in, een nieuwe mogelijkheid te zoeken en te vinden, hoe klein ook, die me oprechte vervulling schenkt. Veel artikelen op dit blog gaan hierover. Een mooi voorbeeld is: Elke dag één draadje
Als je dit blog hebt gelezen, hoop ik dat het je, indien nodig, enige nieuwsgierigheid en hoop heeft gegeven om hetzelfde te doen, in deze tijden van veel veranderingen en verliezen.
Niet onverschillig
Let wel, onthechten is niet onverschillig en afstandelijk worden. Juist niet. Dan word je zuur, bitter en cynisch en ben je niet meer in staat om verdriet of vreugde te voelen. Onthechten is de waarde, de liefde en de verbinding blijven voelen. En tegelijk accepteren dat je het onderwerp ervan niet nodig hebt. Het is weten dat waarde, liefde en verbinding in jou aanwezig zijn, altijd, onvoorwaardelijk, en los staan van datgene dat ze in jou bewust maakt. Dat maakt de zorgvuldigheid voor dat ene niet kleiner. Je zet niet zomaar iets of iemand aan de kant. Maar je laat ook je leven niet verzieken, soms letterlijk, als je het niet kunt krijgen of behouden. Je hecht, diep, intens en vol overgave. Maar je bent ook bereid onthechting aan te gaan. Zonder daardoor bang en vermijdend te worden voor een volgende diepe band.
Een gat laten vallen
Ik moet nog denken aan een Boeddhistisch boek dat ik ooit las. Deze wijze man schreef: "durf een gat te laten vallen." Eén van meest helpende adviezen uit mijn onthechtingscarriere. De oplossing hoeft er niet meteen te zijn, het oude hoeft niet direct vervangen te worden door het nieuwe, en het nieuwe hoeft niet (dat zouden we liefst willen), vóór we het oude loslaten, geregeld of in beeld te zijn. Durf een tijdje rond te dolen met niets. En vertrouw, ondanks alle ongemakkelijke, onwennige gevoelens die je waarschijnlijk ervaart. Na eb komt altijd weer vloed. Na regen zonneschijn. Na de winter het voorjaar. Kijk naar de natuur om je heen zie dat je kunt vertrouwen op het ritme van leven, dood, leven. Er wordt voor je gezorgd door die grote kracht de leven heet. Je bent niet afhankelijk van al die dingen buiten je. Je bent en je lééft. Dat ervaar je nergens zuiverder dan zonder de ruis van al onze gehechtheden. Dát is nog eens 'woke' zijn.
Door filosoferend is dan de hamvraag:
Zou ik ook die laatste paar draadjes, de kleinste praktijk-flarden van mijn meest essentiele gehechtheden, die ik met grote woorden 'bezieling' en 'diepste waarden' noem, kunnen en willen loslaten? En zou ik daarin de ware verlichting vinden? Als bovenstaande waar is, wel. Ik ben daar enerzijds van overtuigd, dat we in ons diepste wezen een essentie zijn die voorbij alle materiele, en psychologische concepten gaat en dat daarin een ongekende vrede en liefde schuilt.En toch moet ik er niet aan denken. Honderd procent overgave en vrede is mijn ego een gruwel. Ik denk ook dat we naast yin, yang nodig hebben om te leven. Maar zelfs als dat niet zo is, vertik ik het voorlopig om het uit te proberen, als dat niet strikt noodzakelijk is. En ben ik voornemens om tot de laatste snik te vechten voor die laatste paar draadjes die ik nog over heb, en om ze te laten toenemen, voor zover dat lukt.
Maar als loslaten echt niet anders kan, vind ik áltijd weer een nieuwe vorm om mijn Inspiratie met een hoofdletter I uit te leven. Het is die levensinspiratie, die uiteindelijk mijn allerdiepste waarde en vreugdebron is. Maar dit IS overgave. Want deze bepaalt op welke manier, op welk moment, ik wat creeer. Niet mijn wil (hoewel die altijd wel haar stempel probeer te drukken). Dat staat los van alles. Het is overgave aan de bron. Daarmee verbinding maken, kan altijd. Mits er niet te veel ruis en versnelling is. Daarvoor zorgen, de zorg voor die levensprocessen, is me alles en voelt als mijn levenstaak. Want zonder zielsinspiratie, is het leven, hoe glanzend ook, leeg, hol, zinloos, en op sterven na dood.
Die overtuiging loslaten? Zeg nooit nooit, maar ik zie het niet gebeuren. Deze is het resultaat van zoveel leerprocessen en loslaatprocessen. Het is de kern die overblijft na al die lagen van de ui te hebben afgepeld, van de meest onbelangrijke liefhebberijen en oppervlakkige overtuigingen, tot mijn liefdes, passies, normen, waarden. En daar nog voorbij. Het voelt zo waar en lijkt zo beproefd in de praktijk inmiddels. En ik haal er zoveel kracht uit. Maar aan de andere kant zijn ook die leerprocessen slechts een product van deze tijdsgeest en wordt een overtuiging gemakkelijk een patroon en een self fullfilling prophecy. Ons brein is oneindig flexibel en een product van de ervaringen die we opdoen. Je weet nooit in welke omstandigheden je nog terecht komt. De mogelijkheden van het leven zijn ongekend, ver voorbij ons voorstellingsvermogen. Je weet niet hoe het loopt, je weet het gewoon niet.
Na het schrijven van dit blog wilde boven het rolgordijn niet naar beneden blijven. Ik probeerde het wel tachtig keer opnieuw en begon te denken dat het mechanisme nu dan toch echt op was. Maar uiteindelijk bleef het toch weer hangen. De boodschap van het rolgordijn: niets mis met een beetje vasthoudendheid op z'n tijd. Ik kom er speciaal voor naar beneden om het nog even op te schrijven. ;) Toen ik echter weer boven kwam was het ding toch weer omhoog gefloept. Dus nu weet ik het ook niet meer.