Contact. Het is een van de meest wezenlijke ervaringen in ons leven. En verbonden aan een van onze meest wezenlijke activiteiten: communiceren.
Communicatie tussen
mensen is een uitermate complex proces, waarin zowel waarnemen (zien, horen,
ruiken, voelen), als denken, als handelen een grote rol spelen. Als we
communiceren zetten we een groot deel van onze menselijke vermogens
tegelijkertijd in. We moeten immers in fracties van seconden de ontelbare,
minuscule non verbale signalen (o.a. gezichtsuitdrukking, stemvolume, toon,
lichaamshouding) van de ander waarnemen + de letterlijke informatie horen +
interpreteren wat gezegd en bedoeld wordt + dit alles koppelen aan de kennis en
eigen ervaringen in ons geheugen + een oordeel vormen + afstemmen op onze
intuïtie, behoeften, verlangens, waarden, overtuigingen + eventueel onze eigen
mening vormen + een eventuele reactie formuleren en uiten + keuzes maken over
die eventuele reacties of acties + onze emoties ervaren en al dan niet uiten of
proberen in te houden + al dan niet het daadwerkelijke handelen, of dat nu een
knipoog is, een knuffel, een heel beargumenteerd verhaal of een acute
vecht-vlucht reactie. Laat staan als er meerdere mensen aan een gesprek
deelnemen die elkaar al dan niet in de rede vallen. En dat alles met vaak nog
een enorme berg externe ruis eromheen van andermans gesprekken, muziek, lawaai
of andere achtergrondgeluiden.
De verwerking van al
die informatie verloopt van onze zintuigen, via onze zenuwen, naar de
verschillende onderdelen van onze hersenen en via onze zenuwen weer terug naar
de spieren. Het zijn per seconde miljarden elektrische verbindinkjes die in je
lijf razendsnel tot stand komen.
Wat nou, als de
verwerking van al die 'prikkels', lastiger gaat? Doordat het systeem van nature
wat verfijnder is en daardoor sneller verstopt raakt in onze prikkelrijke
wereld anno 2016. En wat als je door een wat onzekere en hyperalerte
persoonlijkheid extra openstaat voor prikkels, emotioneel reactiever bent en
heel veel 'wat als' en andere twijfel-omweggetjes maakt in je systeem? Of wat
als het systeem door een creatieve en intelligente geest bovendien nóg meer en
complexere verbindingen legt dan bij een gemiddeld persoon, waardoor er sneller
file ontstaat op die interne snelweg? Of wat nou, als er door langdurige
overbelasting en/of een harde klap er een stevige blokkade is ontstaan ergens in het systeem, waardoor
heel die kakofonie aan prikkels zich snel ophoopt en helemaal vast komt te
zitten?
En wat nou, als dit
allemaal aan de orde is? (Vaak gaan gevoeligheid, intelligentie en creativiteit
hand in hand, ontstaan er vanuit dit 'anders' zijn al jong angsten en complexen
en in de loop van het leven steeds meer overbelastende overlevingsstrategieën).
Dat kan ik je
vertellen. Dan voel je bij vrijwel alles wat voor de meeste andere mensen
normale, dagelijkse communicatie is, dat letterlijk in je lijf dat alles vast
gaat zitten. Niet zoals bij gewone spanning, maar dieper, tot op je zenuwen.
Die staan helemaal strak. Een ontzettend rotgevoel. Niet uit te leggen. Een
vorm van ernstige stress en dus bovendien ongezond. Tegelijk verlopen zowel
waarnemen, als voelen, als denken, en daardoor ook doen, steeds stroever. Het
wordt steeds moeilijker om in een gesprek te reageren, je ergens op te
concentreren, laat staan keuzes en beslissingen te maken of initiatief te
nemen. Je denken gaat steeds trager, heel je interne aansturing werkt niet
meer. Je raakt verdoofd. Je praat nog wel mee, maar op een automatische piloot.
Besef dat al ons
denken, voelen, besluiten en handelen, dus al wat wij zijn, verloopt via ons
zenuwstelsel. Als dit overbelast is, gaat ALLES, zelfs uitrusten, moeizaam en
verminderd effectief. Dat alleen al is een heel nare, soms angstige
gewaarwording.
Als je vrij
intelligent bent (informatieverwerkingscapaciteit en intelligentie zijn
verschillende dingen), en bovendien door hyperfocus je laatste restjes energie
automatisch kunt forceren, dan hou je het praten nog een hele tijd vol zonder
dat iemand iets merkt. Maar eigenlijk gaat het nergens meer over. Je bent zo
overprikkeld, dat je niet meer kunt afstemmen op jezelf of op de ander. Er is
geen contact meer, noch intern, noch extern. En ook geen werkelijk
communicatie. Alleen maar aanhoren en praten als een kip zonder kop. Maar dat
heb je zelf niet eens meer door, zo daas ben je. Het besef komt pas als je er
eindelijk toch uitgestapt bent (op tijd ingrijpen lukt door de overprikkeling
meestal ook niet en dus stop je pas als het al veel te laat is). En dan voel je
je zo intens verdrietig, leeg en eenzaam. Vaak ook angstig en paniekerig,
waardeloos, wanhopig en intens woedend. Je bent jezelf totaal verloren.
Het enige wat dan
rest, zijn afzondering, stilte, wandelen, natuur, yoga, mediteren, tekenen,
schrijven, schreeuwen, stampen en janken. Je poten weer op de grond zien te
krijgen, je hoofd leeg, je zenuwbanen ontspannen. Landen, zakken, terug naar je
gevoel. Afhankelijk van de mate van overprikkeling, kost dat enkele uren of
enkele dagen. Vaak wordt het eerst nog veel erger, want je wordt door de
overprikkeling ook nog eens enorm grenzeloos, impulsief, onbeheerst en neigt om
voor al die nare gevoelens te vluchten in nog meer prikkels, tot je helemaal,
of nogmaals, ontploft. Ook ben je nóg prikkelgevoeliger geworden, waardoor het
minste of geringste aan chaos, emotie, agressie, geluid keihard binnenkomt.
Tot uiteindelijk, en
dat gebeurt altijd, toch de file is opgelost, alle ruis verdwenen, en je weer
kunt afstemmen op jezelf en normaal horen, zien, voelen, denken, beslissen, en
doen. Dan is er weer contact. Met jezelf. En daardoor ook ruimte voor
werkelijke communicatie met de ander.
Al neem je je dan wel
voor, daar even mee te wachten. En om eerst maar weer eens even te genieten van
deze redelijk neutrale en ontspannen staat van zijn. Groepssituaties, nee, die
ga je voortaan helemaal mijden, neem je je voor de tachtigste keer hartgrondig
voor. En voorlopig doe je dat ook. Maar je weet ook dat er een moment komt, dat
je er toch weer even bij wilt zijn. Gewoon, omdat dat ook bij het leven hoort.